Aðgerðir til álagsstýringar á ferðamannastöðum: Bætt stýring stuðlar að jákvæðri upplifun gesta og heimamanna

VSÓ ráðgjöf hefur skilað atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu skýrslu um álagsstýringu á ferðamannastöðum sem unnin var að beiðni ráðuneytisins. Skýrslunni var ætlað að koma með tillögur að aðgerðum í verkfærakistu til álagsstýringar fyrir ferðamannastaði.

Tilefni er til að skoða leiðir til að stýra umferð ferðamanna með markvissari hætti og draga úr álagstoppum á fjölsóttustu áfangastöðunum, sérstaklega í ljósi þess að ferðaþjónustan er mikilvægur hlekkur í endurreisn íslensks efnahagslífs eftir höggið af völdum COVID-19 faraldursins. Kannanir sýna að ferðaáhugi erlendis frá er mikill og vísbendingar eru um að ferðamönnum geti fjölgað hratt á næstu árum. Bætt stýring stuðlar að umhverfislegri sjálfbærni og jákvæðri upplifun gesta og heimamanna og styður þannig við Framtíðarsýn og leiðarljós íslenskrar ferðaþjónustu til 2030.

Í skýrslunni er aðgerðum sem nýst geta til álagsstýringar lýst og jafnframt líklegum áhrifum þeirra. Skýrslan er mikilvægt innlegg inn í frekari umræðu, uppbyggingu og stefnumótun ferðaþjónustunnar til framtíðar.

Aðgerðirnar eru eftirtaldar:

• Skipulag og uppbygging ferðamannastaða: hér er átt við skipulag innra flæðis og uppbyggingu nýrra áfangastaða
• Íslandsvegir: tillaga um leiðir sem sérstaklega yrðu valdar, merktar, hannaðar og markaðssettar með ferðamennsku í huga, byggðar á núverandi vegakerfi. Hugmyndafræðin gengur út á að dreifa álagi á helstu ferðamannastaði með því að skapa möguleika á að ferðamenn velji ekki allir sömu leið á sama tíma, og ekki endilega alla sömu áfangastaðina.
• Hringborðið: tillaga sem felur í sér að ferðamálayfirvöld, sveitarfélög eða áfangastaðastofur hafi frumkvæði eða ákveðin svæði taki sig saman um að stofna reglulegan samráðsvettvang sem yrði jafnframt félagslegur og faglegur vettvangur ferðaþjónustunnar á viðkomandi svæði.
• Bókunarkerfi og gjaldtaka: hér er átt við kerfi þar sem koma á ferðamannastað er bókuð fyrirfram, hvort sem greitt er fyrir heimsóknina eða ekki. Með markvissri gjaldtöku væri hægt að stýra álagi á umhverfi viðkvæmra staða um leið og sanngirnissjónarmiða væri gætt.
• Miðlun upplýsinga: hér er átt við upplýsingamiðlun með það að markmiði að dreifa álagi, s.s. upplýsingar um fjölda gesta eða fjölbreytta áningarstaði innan svæðis. Slík miðlun nýtir m.a. snjalltækni.
• Markaðssetning: hægt er að nýta til markaðssetningu til álagsstýringar með því að hafa áhrif á ferðahegðun og leitast við að dreifa umferð yfir árið og á aðra staði en þá fjölsóttustu. Hún gæti t.d. nýst til að vekja athygli á Íslandsvegum.
• Leyfi: hér er átt við leyfi sem verkfæri til álagsstýringar samhliða því sem þau veita aðgang á grundvelli ákveðinnar hæfni eða á grundvelli samnings, s.s. sérleyfi.
• Innviðauppbygging: umfjöllun um hvort hægt sé að nýta Framkvæmdasjóð ferðamannastaða og landsáætlun um uppbyggingu innviða til annarra aðgerða en innviðauppbyggingar til að álagsstýra á ferðamannastöðum.
• Stafrænt bókunar-, upplýsinga- og gjaldtökukerfi: hér er átt við þróun hugbúnaðar þar sem á einum stað væri hægt að nálgast upplýsingar og þjónustu á tiltekinni leið eða smáforrit sem hægt væri að tengja við t.d. vefsíðuna Visit Iceland.